Tin tức - Phân tích mặt tối của TPP

“Những người ủng hộ thương mại nói thỏa thuận này sẽ làm lợi cho tất cả mọi người. Nhưng thực tế là thỏa thuận sẽ chỉ làm lợi cho một số ít mà thôi”, ông Stiglitz nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn đài CNN ngày 23/8.

Joseph Stiglitz

Quan điểm này của ông liệu rằng có phi lý không? Câu trả lời là: Không.

Các điều khoản quan trọng nhất của TPP là mở rộng, tăng cường và kéo dài quyền SHTT. Điều này sẽ chỉ làm cho việc các công ty dược nắm độc quyền về các loại thuốc lâu hơn và khiến cho các chọn lựa ít tốn kém hơn như thuốc cùng loại, thuốc thay thế,…. không thể xuất hiện trên thị trường, làm tổn hại lợi ích của người tiêu dùng và cả những chính phủ cung cấp trợ giá.

Ngoài ra, TPP làm suy yếu pháp luật quốc gia (với các dịch vụ tài chính, và tăng cường các quyền của nhà đầu tư nước ngoài), gây hại cho các doanh nghiệp trong nước và lợi ích công cộng. Những điều khoản về giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước (Investor-State Dispute Settlement – ISDS) cho phép nhà đầu tư nước ngoài tìm đến trọng tài thương mại tư nhằm chống lại chính phủ khi mà các quy định mới có khả năng sẽ làm giảm lợi nhuận dự kiến trong tương lai của họ.

Nếu chính phủ thua những vụ kiện như thế này thì sẽ phải bồi thường cho các nhà đầu tư nước ngoài. Nỗi sợ phải gánh những chi phí cao như vậy có khả năng sẽ làm suy yếu những động lực của chính phủ trong việc thực thi các quy định gây ảnh hưởng tới lợi ích của công ty nước ngoài, kể cả nếu như những quy định đó phục vụ lợi ích công cộng.

Trên thực tế, Tập đoàn Philip Morris International đang theo đuổi các vụ kiện như thế nhằm chống lại chính phủ Australia và Uruguay vì các yêu cầu buộc các bao thuốc lá phải mang các nhãn cảnh báo. Vài năm trước, Canada cũng đã bị đe dọa bởi một vụ kiện tương tự, và họ đã nhượng bộ không đưa ra yêu cầu dán nhãn cảnh báo nữa. Rõ ràng là việc này sẽ gây nguy hại tới chính người dân Canada nhưng chính phủ lại không thể làm gì hơn ngoài việc mặc kệ cho các tập đoàn lớn muốn làm gì thì làm.

Tóm lại, các quy định mang tính ràng buộc pháp lý cao, vượt qua cả luật pháp quốc gia của TPP sẽ khiến chính phủ gặp khó khăn khi thực hiện các chức năng cơ bản, bao gồm cả việc bảo vệ sức khỏe và an toàn cho công dân, đảm bảo kinh tế ổn định, phát triển, và bảo vệ môi trường.

Tin liên quan: